İş Sağlığı ve Güvenliği, çalışanların sağlığının yapacakları işle ilgisini araştıran, belirleyen ve işyeri ortamında oluşabilecek risklere karşı alınacak yöntemler…
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Tanım ve Kapsamı
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Tanımı
Toplumların bir arada yaşamaya başladığı dönemlerde ortaya çıkmasına rağmen, tanımlanması ve bu konuda önlem alınması uzun yıllar almış bir kavramdır. Canlıların acıdan kaçınması kadar doğal bir içgüdü ile yaralanmalara karşı tedbirler geliştirilmiştir. Yapılan işlerden kaynaklı ortaya çıkan rahatsızlıklar, bulaşıcı hastalıklar gibi çalışmayı engeleyen ve işgücü kaybına sebebiyet veren vakalar önlem alma gereğini doğurmuştur.
Sanayileşme ile birlikte işletmelerde çalışan personelin can güvenliğini ve sağlığını tehdit eden birçok sorun ortaya çıkmıştır. Bu sorunlar çalışanların sağlığını tehlikeye atmakla birlikte iş verimini düşürmeye ve işletmeye büyük problemler teşkil etmeye başlamıştır. Dolayısıyla iş sağlığı ve güvenliğinin önemi ortaya çıkmış ve bir takım önleyici tedbirler alma zorunluluğu gündeme gelmiştir. Bu zorunluluk çerçevesinde önlemler alınmaya başlamış ancak sanayileşme alanındaki gelişmeler ile bu önlemler de zamanla yetersiz hale gelmeye başlamıştır.
Bu sürecin sonunda iş sağlığı ve güvenliğinin bilimsel olarak ele alınması gerekliliği ortaya çıkmış ve İş Sağlığı ve Güvenliği kavramı doğmuştur.
İş güvenliği, işçilerin iş ortamında karşılaşabilecekleri tehlikelerin, yok edilmesi veya azaltılması için getirilen yükümlülüklerden oluşan teknik kuralların bütününü ifade eden, iş kazaları ve meslek hastalıklarını azaltan bir bilim dalıdır.
Başka bir tanıma göre ise; iş yerlerinde, işin yürütülmesi ile ilgili olarak oluşan tehlikelerden, sağlığa zarar verecek koşullardan korunmak ve daha uygun bir iş ortamı oluşturmak için gerçekleştirilen metodlu çalışmalar “İş Güvenliği” olarak adlandırılmakta ve işçi güvenliği, işletme güvenliği ve üretim güvenliği kavramlarını da kapsamaktadır.
İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Yönetim Sistemi ise; iş sağlığı ve güvenliği faaliyetlerinin kuruluşların genel stratejileri ile uyumlu olarak sistematik bir şekilde ele alınıp sürekli iyileştirme yaklaşımı çerçevesinde çözümlenmesini amaçlayan dinamik bir araçtır. İSG Yönetim Sistemi, kuruluşun faaliyetleri ile ilgili iş sağlığı ve güvenliği risklerinin yönetimini kolaylaştıran tüm yönetim sisteminin bir parçasıdır
Üretimin bir parçası olan insan, gelişen teknolojiye paralel olarak uyum sağlayamadığı dönemlerde, işyerlerinde çeşitli problemlerle karşılaşmaktadır. Bu problemler hem insan sağlığına, hem de işletmeye yönelik maddi ve manevi tehditler oluşturmaktadır.
Sanayinin gelişmemiş olduğu çağlarda durum, (İş Güvenliği) haliyle bir problem olarak görülmemiştir. Faaliyet alanlarının artması, işlemlerin karmaşıklaşması, bunların neticesinde tehlikelerin çoğalması, bazı kuralların konulmasını, kanunların çıkarılmasını gerektirmiştir. İşte bütün bunlardan dolayı konu ile ilgili bilimsel araştırmalar başlamış, tıbbın, tekniğin, diğer bilim dallarının ortak bir çalışma alanı olarak, İş Güvenliği kavramı ortaya çıkmıştır.
Hipokrat’ın kurşun zehirlenmesini tespiti ile başlayan alana ait çalışmalar, günümüzde pek çok çalışmanın yanında, sadece meslek hastalıkları ile ilgilenen hastanelerin kurulmasını gerekli hale getirmiştir. İş yerlerinde işin yapımı sırasında, sağlığa, işe ve işyerine, zarar verebilecek olan, çeşitli sebeplerden kaynaklanan, olumsuz şartlardan korunmak amacı ile yapılan planlı çalışmaların hepsine “İş Güvenliği” denir.
İş sağlığı kavramı; “tüm mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal, sosyal iyilik durumlarını sürdürmek, çalışanların çalışma koşullarından kaynaklanan risklerden korunmasını sağlamak, sağlıklarının bozulmasını önlemek, kendilerine uygun işlere yerleştirmek ve işin insana ve insanın işe uyumunu” kapsamaktadır.
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Amacı
İş güvenliğinin amacı ise; çalışanları her türlü riske karşı korumak, rahat ve güvenli bir ortamda çalışmalarını sağlamak, işletmenin çalışma koşullarının güvenliğini sağlayarak tehlikeli durumları ortadan kaldırmak ve güvenilen bir üretim ve hizmet sistemini sağlamaktır.
Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) işçi sağlığını; “Çalışan tüm insanların fiziksel, ruhsal, moral, sosyal yönden tam iyilik durumlarının sağlanmasını en yüksek düzeylerde sürdürülmesini, iş koşulları ve kullanılan zararlı maddeler nedeniyle çalışanların sağlığına gelebilecek zararların önlenmesini, işçinin fizyolojik özelliklerine uygun işlere yerleştirilmesi, işin insana ve insanın işe uymasını, asıl amaçlar olarak ele alan bilim dalı” olarak tanımlamıştır.
ILO, henüz 1950 yılında İSG tanımına, “çalışanların sağlık ve refahlarının en üst düzeye yükseltilmesi; işyeri koşullarının, çevrenin ve üretilen malların getirdiği sağlığa aykırı sonuçların ortadan kaldırılması; çalışanların uygun işlere yerleştirilmesi ve gereksinimlere uygun bir iş ortamı yaratılması” gibi yeni unsurlar ekleyerek dışsal faktörleri de İSG kapsamı içine almıştır
İş Sağlığı ve Güvenliğinin Kapsamı
İş Sağlığı ve Güvenliği çalışmalarının iki temel boyutu bulunmaktadır. Bunlardan ilki; çalışanların sağlığının yapacakları işle ilgisini araştıran, belirleyen (örneğin, daha önce akciğer rahatsızlığı geçirmiş bir kişinin tozlu bir işte çalıştırılmaması gibi) ve işyeri ortamında oluşabilecek bazı risklere karşı alınacak tıbbi koruma yöntemlerini uygulamak (örneğin, tetanos aşısı uygulaması vb.gibi) olan tıbbi boyuttur. Bu ilgi alanına “İşyeri Hekimliği” adı verilmektedir. İkinci boyut ise, işyeri ortamındaki sağlık ve güvenlik risklerinin saptanması, bununla ilgili ölçümler yapılması (örneğin, işyerinde kullanılan çeşitli kimyasal maddelerin, işyeri ortam havasındaki ölçümü gibi) ve bu risklerin kontrol altına alınması şeklindeki uğraşıları içeren ve konunun daha çok teknik-mühendislik yanını oluşturan “İş Güvenliği” boyutudur.
Bu iki gruba ayrılan çalışmalar birbirinin tamamlayıcısıdır ve ayrı ayrı düşünülemez. Bir iş yerinin güvenli sayılabilmesi için çalışanların sağlığını tehdit edeci unsurların teknik olarak çözümlenmesi gerekmektedir. Ancak her ikisi birlikte uygulanmakta ise iş sağlığı ve güvenliğinin bütününü oluşturur.
Kaynak: www.nedenisguvenligi.com‘dan izin alınarak yayınlanmıştır. Kaynak Sahibi: Hüseyin KARACA (NİG Akademi)